بررسی خصوصیات ژئوشیمیایی سنگهای منشأ احتمالی در میدان پارس جنوبی

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

• روشنک صنعی ¹
• حسین رحیم پور بناب ¹
• محمود معماریانی ²
• اشکان اسدی اسکندر ¹

¹ دانشکده زمین‌شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران

² پژوهشگاه صنعت نفت، تهران

10.22067/sed.facies.v1i1.667

چکیده

میدان پارس جنوبی با توجه به ذخایر ‌عظیم گازی و پتانسیل مناسب تولید از لایة نفتی (سازندهای داریان بالایی، پایینی و بخش مدود سازند سروک)، از مهمترین ذخایر هیدروکربنی کشور است. هدف از این مطالعه تعیین خصوصیات ژئوشیمیایی سنگهای منشأ احتمالی از نظر کمیت، کیفیت و میزان پختگی مواد آلی است. بدین منظور تعداد 36 نمونه‌ از مغزه‌ها و خرده‌های حفاری (cuttings) سازندهای گدوان، فهلیان و سورمه (به عنوان سنگهای منشأ احتمالی) در سه چاه A، B و C جهت آنالیز پیرولیز راک ـ اول و بازسازی منحنی تاریخچة تدفین مورد استفاده قرار گرفتند. با توجه به نتایج حاصل از این آنالیز، سازندهای مورد مطالعه از دیدگاه میزان کل کربن آلی (TOC)، فقیر بوده و مقدار کربن آلی نمونه‌ها از 64/0-1/0 در تغییر است. به‌طور کلی هر سه سازند مورد مطالعه دارای کروژنی از نوع II و III هستند؛ در اغلب نمونه‌های مورد مطالعه کروژن از نوع مولد نفت ـ گاز است و مقادیر شاخص هیدروژن آنها (HI) در محدودة 300-150 قرار دارد. سازندهای مورد مطالعه از لحاظ میزان پختگی کروژن نابالغ بوده و به‌طور غالب در انتهای دیاژنز (قبل از پنجرة نفت‌زایی) قرار دارند. بنابراین این سازندها از لحاظ پتانسیل هیدروکربن‌زایی ضعیف بوده و فاقد هرگونه کروژن ذاتی مناسب جهت تولید هیدروکربن به صورت محلی هستند. بررسی بلوغ حرارتی سازندهای گدوان، فهلیان و سورمه در میدان پارس جنوبی بر اساس مدل‌سازی تاریخچة تدفین نیز حاکی از آن است که سازندهای مذکور در عمق تدفین لازم جهت بلوغ حرارتی و تولید هیدروکربن قرار نگرفته‌اند. این نتیجه‌گیری با مقادیر Tmax به‌دست آمده از پیرولیز نمونه‌های مورد بررسی نیز تأیید می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• سنگ منشأ احتمالی
• بلوغ حرارتی
• آنالیز پیرولیز راک ـ اول
• شاخص هیدروژن
• پنجره نفتی
• تاریخچه تدفین

---

مراجع

آلی، ج.، 1385. ژئوشیمی مخازن گازی دهرم در میدان پارس جنوبی با نگرش خاص بر منشأ H2S. رساله دکتری در گرایش رسوب شناسی و سنگ شناسی رسوبی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه تهران. 234 ص.

Aali, J., Rahimpour-Bonab, H. & Kamali, M.R., 2006. Geochemistry and origin of the world's largest gas field from Persian Gulf, Iran. Journal of Petroleum Science and Engineering, 50:161-175.

Barker, C., 1974. Pyrolysis techniques for source-rock evaluation. AAPG Bulletin, 58:2349-2361.

Bordenave, M.L., 1993. Applied Petroleum Geochemistry. Editions Technique, Paris, 524p.

Espitalie, J., Madec, M., Tisssot, B., Menning, J.J., & Leplate, P., 1977. Source rock characterization method for petroleum exploration. Proceeding of the 9th Annual Offshore Technology Conference, 3:439-448.

Hunt, J.M., 1996. Petroleum Geochemistry and Geology. 2nd edition. W.H. Freeman and Company, New York, 743p.

Kennard, J.M., Deighton, I., Edwards, D.S., Boreham, C.J. & Barrett, A.G., 2002. Subsidence and thermal history modelling: new insights into hydrocarbon expulsion from multiple petroleum systems in the Petrel Sub-basin, Bonaparte Basin. In: Keep, M., & Moss, S., (eds.), The Sedimentary Basins of Western Australia 3, Proceedings of the Petroleum Exploration Society of Australia Symposium, Perth, 2002, 409–437.

Konert, G., Afifi, A.M., AL-Hajri, S.A., & Droste, H.J., 2001. Paleozoic stratigraphy and hydrocarbon habitat of the Arabian Plate. GeoArabia, 6:407-442.

Milner, P., 1998. Source rock distribution and thermal maturity in the Southern Arabian Peninsula. GeoArabia, 3:339-356.

Murris, R.J., 1980. Middle East: Stratigraphy evolution and oil habit. AAPG Bulletin, 64:592-618.

Page, M.M., & Kuhnel, C., 1980. Rock-Eval Pyrolysis as source rock screening technique. AAPG Bulletin, 64:762.

Peters, K.E., 1986. Guidelines for evaluating petroleum source rock using programmed pyrolysis. AAPG Bulletin, 70:318-329.

Waples, D.W., 1985. Geochemistry in petroleum exploration. D. Redial Publishing Company, 232p.

Ziegler, M.A., 2001. Late Permian to Holocene Paleofacies of the Arabian Plate and its Hydrocarbon Occurrences. GeoArabia, 6:445-504.