سنگ چینه ‌نگاری، سنگ‌نگاری و زمین‌شیمی ماسه‌سنگ‌های بخش میانی سازند قرمز بالایی در منطقه تریان، شمال ‌باختر زنجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• نگار کبودمهری ¹
• افشین زهدی ²
• حسین کوهستانی ³
• میر علی اصغر مختاری ³

¹ کارشناس ارشد زمین‌شناسی اقتصادی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

² استادیار گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

³ دانشیار گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

10.22067/sed.facies.2022.71565.1004

چکیده

منطقه تریان در پهنه ایران مرکزی و در فاصله حدود 120 کیلومتری شمال‌باختر زنجان قرار دارد. واحدهای سنگی رخنمون‌یافته در این منطقه متعلق به سازند قرمز بالایی می‌باشد. سازند قرمز بالایی در منطقه تریان، حدود 1010 متر ضخامت داشته و به 4 بخش قابل تقسیم است. این بخش‌‎ها به ‎ترتیب از پایین به بالا شامل تناوب مارن‌های سبز ژیپس‌دار و گاهی نمک‌دار (300 متر)، تناوب مارن‌های قرمز و ماسه‌سنگ‌های خاکستری و قرمز رنگ (275 متر)، تناوب مارن‌های قرمز و سبز با میان‌لایه‌های ماسه‌سنگی (210 متر) و تناوب مارن‌های سبز با میان‌لایه‌های سیلت‌سنگ سبز (225 متر) است. بر اساس مطالعات میکروسکپی، اندازه ذرات ماسه‌سنگ‌های منطقه تریان به طور میانگین 2/0 میلی‌متر است. این ماسه‌سنگ‌ها جهت‌یافتگی ضعیفی داشته و از نظر عامل جورشدگی، دارای جورشدگی ضعیف تا متوسط و از نظر گردشدگی، زاویه‌دار تا نیمه‌زاویه‌دار هستند. براساس اجزای تشکیل‌دهنده و شمارش نقطه‌ای، ماسه‌سنگ‌های منطقه مورد مطالعه از 16% کوارتز چندبلوری و تک بلوری با خاموشی مستقیم و موجی، 38%  انواع خرده سنگ‌­ها (رسوبی، دگرگونی و آتش‌فشانی) و همچنین 10% فلدسپات که عمدتاً از نوع ارتوز است، تشکیل شده است. همچنین بر طبق نام‌گذاری آنها به روش Folk (1980) می‌توان ماسه‌سنگ‌های مورد مطالعه را عمدتاً از نوع ماسه‌سنگ دانه­ متوسط لیت‌آرنایت تا فلدسپاتیک لیت‌آرنایت با سیمان کلسیتی و تبخیری دانست. بر اساس اجزای اصلی تشکیل‌دهنده و نتایج مطالعات سنگ‌نگاری و تجزیه‌های زمین‌شیمی عناصر اصلی و کمیاب، جایگاه تکتونیکی این ماسه‌سنگ‌ها، حوضه‌های فورلندی و برخوردی می‌باشد. داده‌های به‌دست آمده بیانگر سنگ منشأ حدواسط تا فلسیک برای این ماسه‌سنگ‌ها است که تحت تأثیر آب و هوای نیمه‌خشک تا خشک قرار داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

• چینه‌شناسی
• زمین‌شیمی
• جایگاه تکتونیکی
• سازند قرمز بالایی
• تریان
• زنجان

موضوعات

• ریزرخساره‌ها و محیط‌های رسوبی
• ژئوشیمی رسوبی و چینه نگاری شیمیایی

---