بررسی رخساره های رسوبی و تغییرات ریزشوندگی رسوبات به طرف پایین دست حوضه سرغایه ـ سرنیش (جنوب مشهد)

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

• عفت پاسبان
• محمد حسین محمودی قرائی
• اسدالله محبوبی
• محمد خانه باد
• سمیرا تقدیسی نیکبخت

10.22067/sed.facies.v5i2.8937

چکیده

حوضه آبریز سرغایه ـ سرنیش با شکلی کشیده و مساحت 654/70 کیلومتر مربع در منطقه ای کوهستانی در جنوب مشهد واقع گردیده و دارای دو رودخانه اصلی سرغایه و سرنیش است. در این دو رودخانه شش رخساره رسوبی شامل گراول زمینه پشتیبان (Gmm)، گراول دانه پشتیبان (Gcm)، گراول با لایه بندی افقی (Gh)، ماسه توده ای (Sm)، گل لامیناسیون دار (Fl) و گل توده ای (Fm) شناسایی شده است. رخساره های موجود در چهار عنصر ساختاری کانال (CH)، جریان گراویته ای (SG)، بار گراولی و اشکال لایه ای (GB) و رسوبات ریز خارج از کانال (FF) تشکیل شده اند. با توجه به مجموعه های رخساره ای و عناصر ساختاری، مدل رسوبی رودخانه های مورد مطالعه بریده بریده با بار بستر گراولی است. به منظور بررسی تغییرات اندازه ذرات و عوامل مؤثر بر ریزشوندگی در مجموع تعداد 60 نمونه رسوب از کانال اصلی این دو رودخانه آنالیز شده و بر اساس آن مشخص شد که روند تغییرات اندازه ذرات از الگوی نمایی کاهش به سمت پایین دست به طور کامل پیروی نکرده و دارای سه ناپیوستگی و چهار پیوستگی رسوبی در طول رودخانه سرغایه و یک ناپیوستگی و دو پیوستگی رسوبی در طول رودخانه سرنیش است. دلیل این ناپیوستگیها ورود رسوبات درشت جانبی از شاخه های فرعی، افزایش شیب بستر، نمایان شدن سنگ بستر، تغییر در سنگ شناسی واحدهای زمین شناسی و فعالیتهای تکتونیکی همچون وجود گسل در مسیر رودخانه است. هر کدام از پیوستگیها دارای روند ریزشونده به سمت پایین دست بوده و دو عامل جورشدگی هیدرولیکی و سایش عوامل اصلی در ریز شوندگی هستند. همچنین بر اساس مطالعات رسوب شناسی مشخص شد که رسوبات رودخانه های مورد مطالعه عمدتاً دارای جورشدگی ضعیف، کج شدگی مثبت و کشیدگی پهن هستند.

کلیدواژه‌ها

• پیوستگی رسوبی
• جورشدگی هیدرولیکی
• سایش
• انحراف معیار ترسیمی
• کج شدگی
• کشیدگی

---