مقایسه ژئوشیمیایی ماسه سنگ‌های سازند پادها در شمال بلوک‌های طبس و یزد: کاربردی برای جغرافیای دیرینه

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه صنعتی شاهرود

2 دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

به منظور مقایسه سنگ شناسی و ژئوشیمیایی (مطالعات خاستگاه) ماسه سنگ‌های سازند پادها به سن دونین پیشین ـ میانی در دو بلوک طبس و یزد، دو برش ازبک‌کوه (شمال بلوک طبس) و درونه (شمال بلوک یزد) انتخاب و نمونه‌برداری شده است. ضخامت سازند پادها در برش ازبک‌کوه 492 متر اندازه­گیری شده که اغلب از سنگ­‌های سیلیسی آواری، دولومیتی و تبخیری تشکیل شده در حالی که در برش درونه، این سازند شامل 310 متر سنگ‌های سیلیسی آواری و دولومیتی است. مطالعات پتروگرافی ماسه ­سنگ­‌ها در برش ازبک­ کوه عمدتاً نشان‌دهنده پتروفاسیس­‌های کوارتزآرنایت و ساب لیت­آرنایت (ساب چرت‌آرنایت) است درحالی که ماسه سنگ‌های برش درونه از دو پتروفاسیس کوارتزآرنایت و ساب‌آرکوز تشکیل شده است. داده­‌های ژئوشیمیایی عناصر فرعی و نادر خاکی و مقایسه آن‌ها با پوسته بالایی همراه با نسبت­‌های بین برخی از عناصر فرعی از قبیل La/Co، Th/Sc، La/Sc و  Th/Coنشان می­‌دهد که سنگ مادر ماسه سنگ‌­های سازند پادها در برش‌­های ازبک ­کوه و درونه از نوع آذرین اسیدی است. همچنین استفاده از نمودار مثلثی Th-La-Sc و Th-Sc-Zr/10 نشان داده است که ماسه سنگ­‌های برش ازبک‌کوه، اکثراً در محدوده غیرفعال قاره‌­ای و ماسه‌ سنگ­‌های برش درونه هم در محدوده فعال قاره‌­ای و هم غیرفعال قاره‌­ای قرار می­‌گیرند. این مطالعات نشان می­‌دهند که نهشته‌­های مورد مطالعه به سن دونین پیشین ـ میانی به احتمال در راستای باز شدن اقیانوس پالئوتتیس و حد فاصل تبدیل حاشیه ریفتی به حاشیه غیرفعال پالئوتتیس نهشته شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


آقانباتی، ع.، 1385. زمین شناسی ایران. انتشارات سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 586 ص.
زندمقدم، ح.، 1392. آنالیز رخساره‌ها، برخاستگاه تکتونیکی، ژئوشیمی، دیاژنز و چینه نگاری سکانسی سازند پادها در ایران مرکزی. رساله دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد، 380 ص.
علوی نائینی، م.، 1372. چینه شناسی پالئوزوئیک ایران. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 5: 492 ص.
لاسمی، ی.، 1379. رخساره‎ها، محیط‌های رسوبی و چینه نگاری سکانسی نهشته سنگ‌های پرکامبرین بالایی و پالئوزوئیک ایران. انتشارات سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 78: 180 ص.
Aharipour, R., Moussavi, M.R., Mosaddegh, H., & Mistiaen, B., 2010. Facies features and paleoenvironmental reconstruction of the Early to Middle Devonian syn-rift volcano-sedimentary succession (Padeha Formation) in the Eastern-Alborz Mountains, NE Iran. Facies, 56: 279-294.
Alavi, M., 1991. Sedimentary and structural characteristics of the Paleo-Tethys remnants in northeastern Iran. Geological Society American Bulletin, 103: 983-992.
Bauluz, B., Mayayo, M.J., Fernandez-Nieto, C., & Gonzalez-Lopez, J.M., 2000. Geochemistry of Precambrian and Paleozoic siliciclastic rocks from the Iberian Range (NE Spain): implications for source-area weathering, sorting, provenance, and tectonic setting. Chemical Geology, 168: 135-150.
Berberian, M., & King, G.C.P., 1981. Toward a paleogeography and tectonic evolution of Iran. Canadian Journal Earth Sciences, 18: 210-265.
Bhatia, M.R., 1985. Plate tectonics and geochemical composition of sandstones: a reply. Journal of Geology, 93: 85-87.
Bhatia, M.R., & Crook, K.A.W., 1986. Trace element characteristics of greywackes and tectonic setting discrimination of sedimentary basins. Contributions to Mineralogy and Petrology, 92: 181-193.
Boulin, J., 1988. Hercynian and Eocimmerian event in Afghanistan and adjoining regions. Tectonophysics, 148: 253-278.
Boulin, J., 1991. Structures in southwest Asia and evolution of the eastern Tethys. Tectonophysics, 196: 211-268.
Caracciolo, L., Le Pera, E., Muto, F., & Perri, F., 2011. Sandstone petrology and mudstone geochemistry of the Peruc-Koryacany Formation (Bohemian Cretaceous Basin, Czech Republic). International Geology Review, 53: 1003-1031.
Cullers, R.L., 2000. The geochemistry of shales, siltstones and sandstones of Pennsylvanian-Permian age, Colorado, USA: Implications for provenance and metamorphic studies. Lithos, 51 (3): 181-203.
Cullers, R.L., Barret, T., Carlson, R., & Robinson, B., 1987. Rare earth element and mineralogical changes in Holocene soil and stream sediment: a case study in the Wet Mountains, Colorado, USA. Chemical Geology, 63: 275-295.
Cullers, R.L., Basu, A., & Suttner, L.J., 1988. Geochemical signature of provenance in sand-size material in soils and stream sediments near the Tobacco Root batholith, Montana, USA. Chemical Geology, 70 (4): 335-348.
Cullers, R.L., & Podkovyrov, V.N., 2000. Geochemistry of the Mesoproterozoic Lakhanda shales in southeastern Yakutia, Russia: Implications for mineralogical and provenance control, and recycling. Precambrian Research, 104 (1-2): 77-93.
Davoudzadeh, M., Soffel, H., & Schmidt, K., 1981. On the rotation of the Central-East-Iran microplate. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen, Monatshefte für Chemie - Chemical Monthly. International Journal of Chemistry, 3: 180-192
Folk, R.L., 1980. Petrology of Sedimentary Rocks. Hemphill Publishing Company, Austin, Texas, 182 p.
Gu, X.X., Liu, J.M., Zheng, M.H., Tang, J.X., & Qi, L., 2002. Provenance and tectonic setting of the proterozoic turbidites in Hunan, South China: geochemical evidence. Journal of Sedimentary Research, 72: 393-407.
Husseini, M.I., 1989. Tectonic and depositional model for the Late Precambrian-Cambrian Arabian plate. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 73: 1117-1131.
Husseini, M.I., 1991. Tectonic and depositional model of the Arabian and adjoining plates during the Silurian-Devonian. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 75: 108-120.
Ingersoll, R.V., Bullard, T.F., Ford, R.L., Grimm, J.P., Pickle, J.D., & Sares, S.W., 1984. The effect of grain size on detrital modes: A test of the Gazzi-Dickinson point-counting method. Journal of Sedimentary Petrology, 54: 103-116.
Jafarzadeh, M., Harami, R.M., Amini, A., Mahboubi, A., & Farzaneh, F., 2013. Geochemical constraints on the provenance of Oligocene-Miocene siliciclastic deposits (Zivah Formation) of NW Iran: implications for the tectonic evolution of the Caucasus. Arabian Journal of Geosciences, 7: 4245-4263.
Nadimi, A., 2007. Evolution of the Central Iranian basement. Gondwana Research 12: 324-333.
McLennan, S.M., Hemming, S., McDaniel, D.K., & Hanson, G.N., 1993. Geochemical approaches to sedimentation, provenance and tectonics. In: Johnsson, M.J., & Basu, A., (eds.), Processes Controlling the Composition of Clastic Sediments. Geological Society of American Special Paper, 285: 21-40.
Najafzadeh, A., Jafarzadeh, M., & Moussavi-Harami, R., 2010. Provenance and tectonic setting of Upper Devonian sandstones from Ilanqareh Formation (NW Iran). Revista Mexicana de Ciencias Geologicas, 27: 545-561.
Odigi, M.I., & Amajor, L.C., 2009. Geochemical characterization of Cretaceous sandstones from the Southern Benue Trough, Nigeria. Chinese Journal of Geochemistry, 28: 44-54.
Ruban, D.A., Al-Husseini, M., & Iwasaki, Y., 2007. Review of Middle East Paleo-zoic plate tectonics. GeoArabia, 12: 35-56.
Ruttner, A., Nabavi, M.H., & Hajian, J., 1968. Geology of Shirgesht area (Tabas area, East Iran). Geological Survey of Iran, 4: 1-133.
Ruttner, A.W., Nabavi, M.H., & Alavi, M., 1970. Geological Map of Ozbak-Kuh, 1:100,000 Series, Geology Survey of Iran, Tehran.
Sharland, P.R., Archer, R., Casey, D.M., Davies, R.B., Hall, S.H., Hevard, A.P., Horbury, A.D., & Simmons, M.D., 2001. Arabian Plate Sequence Stratigraphy. GeoArabian, Special Publication, 2: 1-270.
Soffel, H.C., Davoudzadeh, M., Rolf, C., & Schmidt, S., 1996. New palaeomag-netic data from Central Iran and a Triassic palaeoreconstruction. Geologische Rundschau, 85: 293-302.
Stampfli, G., Marcoux, J., & Baud, A., 1991. Tethyan margins in space and time. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeocology. International Journal for the Geo-Science, 87: 373-409.
Stampfli, G.M., 1978. Etude geologic general de L Elburz oriental au sud de Gonbad-e Quabus, Iran N-E. These, University of Geneva, 328 p.
Stampfli, G.M., 2000. Tethyan oceans. In: Bozkurt, E., Winchester, J.A., & Piper, J.D.A., (eds.), Tectonics and magmatism in Turkey and the surrounding area. Geological Society of London, Special Publications, 173: 1-23.
Stocklin, J., & Setudehnia, A. 1991. Stratigraphic Lexicon of Iran. Geological Survey of Iran Report 18, third edition, 1-376.
Sun, L., Gui, H., & Chen, S., 2012. Geochemistry of sandstones from the Neoproterozoic Shijia Formation, northern Anhui Province, China: implications for provenance, weathering and tectonic setting. Chemie Erde, 72 (3): 253-260.
Takin, M., 1972. Iranian geology and continental drift in the Middle East. Nature, 235: 147-150.
Taylor, S.R., & McLennan, S.M., 1985. The Continental Crust: Its Composition and Evolution. Blackwell Scientific Publications, 1-312.
Vail, P.R., Mitchum Jr, R.M., & Thompson, S., 1977. Seismic stratigraphy andglobal changes of sea level, part four: global cycles of relative changesof sea level. American Association of Petroleum Geologists Memoir, 26: 83-98.
Weltje, G.J., & von Eynatten, H., 2004. Quantitative provenance analysis of sediment: review and outlook. Sedimentary Geology, 171: 1-11.
Wendt, J., Kaufmann, B., Belka, Z., Farsan, N., & Karimu Bavandpur, A., 2002. Devonian/Lower Carboniferous stratigraphy, facies patterns and palaeogeography of Iran. Part I. Southeastern Iran. Acta Geologica Polonica, 52 (2): 129-168.
Wendt, J., Kaufmann, B., Belka, Z., Farsan, N., & Karimu Bavandpur, A., 2005. Devonian/Lower Carboniferous stratigraphy, facies patterns and palaeogeography of Iran Part II. Northern and central Iran. Acta Geologica Polonica, 55 (1): 31-97.
Zand-Moghadam, H., Moussavi-Harami, R., Mahboubi, A., & Bavi, H., 2013. Comparison of tidalites in siliciclastic, carbonate, and mixed siliciclastic-carbonate Systems: examples from Cambrian and Devonian deposits of East-Central Iran. International Scholarly Research Notices Geology, 1-21.
Zand-Moghadam, H., Moussavi-Harami, R., & Mahboubi, A., 2014. Sequence stratigraphy of the Early-Middle Devonian succession (Padeha Formation) in Tabas Block, East-Central Iran: Implication for mixed tidal flat deposits. Palaeoworld, 23: 31-49.
CAPTCHA Image